پذیرفتن هر نقشی، مسؤولیت‌هایی به‌دنبال دارد و ایفای این مسؤولیت‌ها مستلزم رعایت جنبه‌‌های اخلاقی بسیاری است. تدریس نیز مانند هر نقش و مسؤولیت حرفه‌ای دیگری دارای یکسری اصول و مبانی اخلاق حرفه‌ای است که از سوی شاغلین به آن باید رعایت شود. علاوه بر این خود معلمی، حرفه‌ای است که ماهیت اخلاقی دارد و اخلاق در همه جای آن جاری است. از همین رو، بسیاری از دانشگاه‌های جهان در راستای فراهم کردن یک مجموعه از ضوابط و استاندارد‌های اخلاقی که همه‌ی افراد به آن معتقد باشند و افزایش پایبندی به اصول حرفه‌ای، برای شاغلین حرفه‌ی معلمی یک مجموعه راهنما از کد‌های اخلاقی تدوین کرده‌اند. التزام اساتید به رعایت استاندارد‌های آموزشی، آشنایی با اصول تدریس و کلاس داری، تقید به مسؤولیت‌‌های حرفه‌ای، رعایت انصاف و عدالت، احترام و ادب، دلسوزی و صداقت در برخورد با دانشجویان و همکاران از جمله‌ی این کد‌های اخلاقی هستند.

اما آن‌چه مهم است این‌که با مقایسه‌ی این کد‌های اخلاقی جهانی و دستورات دینی اسلام در زمینه‌ی اخلاق آموزش در می‌یابیم که مجموعه‌ی این کد‌ها چیزی بیش از آموزه‌‌های دینی و توصیه‌‌های اخلاقی اسلام در امر تعلیم و تربیت نیست، بلکه گستره و دقت و ظرافتی که در مبانی اخلاق حرفه‌ای معلمی برگرفته از اخلاق اسلامی وجود دارد آن‌چنان وسیع و جهان‌شمول است که می‌تواند به‌عنوان خط مشی و دستورالعمل اخلاق آموزش در هر فرهنگ و هر رشته‌ای مورد ارجاع و استفاده قرار گیرد. غنای فرهنگ و تربیت اسلامی تا بدان‌جاست که تنها رعایت استاندارد‌های اخلاق حرفه‌ای را برای اشتغال به حرفه‌ی معلمی کافی نمی‌داند. دستیابی به وضعیت اخلاقی مطلوب و فضائل اخلاقی نیازمند تربیت است و مراکز آموزشی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ارگان‌های مسؤول در این زمینه شناخته می‌شوند. آموزش عالی نیز به‌عنوان یک نهاد آموزشی مهم، در امر تربیت اخلاقی دانشجویان و جوانان نقش بسزایی دارد. از آنجا که اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها نقش اصلی را در اداره و هدایت امر آموزش بر عهده دارند، به‌عنوان مهم‌ترین گروه مسؤول در تربیت اخلاقی دانشجویان شناخته می‌شوند. انسان‌‌ها برای دست یازیدن به رفتار و فضائل اخلاقی نیاز دارند که تربیت شوند و آموزش ببینند و لازمه‌ی چنین تربیتی، بهره بردن از محضر استادی است که خود آراسته به فضائل اخلاقی باشد. نخستین گام در رشد اخلاقی دانشجو، توجه به خودپیرایی و جان‌آرایی استاد یا همان تخلق به اخلاق فردی و گام دوم تلاش در جهت تبلور عینی اخلاق در بروز رفتارهاست. لذا ضروری است اساتید با تجهیز کردن خود به عنصر تهذیب، آراسته به منش اخلاقی شده و توجه بیش‌تری به جنبه‌‌های رفتاری خود داشته و بدانند که صرف‌نظر از رشته‌ی تخصصی که تدریس می‌کنند یکی از عوامل مؤثر و تعیین‌کننده‌ی رشد فضایل اخلاقی در دانشجویان هستند. از این رو در در اندیشه دینی همواره تعلیم، تهذیب، دانایی و دینداری همزاد و همراهند و پیرایش نفس، اولین و مهم‌ترین اصل اخلاقی است که یک استاد باید به آن عمل کند.

معصومه ایمانی پور

منبع: www.ijme.tums.ac.ir