هر انسانی برای خود احترامی قائل است . زمانی که به عقاید ،کارها وسلیقه های افراد در حد ومحدوده خودشان احترام بگذاریم وسعی نکنیم همیشه در پی رد کردن آنها برآییم دیگران ما را به رسمیت می شناسند چرا که مردم عادتا با کسی که به آنان احترام بگذارندونسبت به ایشان ابرازتوجه وقدردانی کنندانس والفت می گیرندپس برای جلب مردم آنچه می خواهند باید به آنان بخشید . بدیهی است که مردم برای دوستی ورزیدن با افراد مال و منزل نمی خواهند بلکه صرفاً خواهان احترام و بزرگداشت خود از سوی آنان می باشند . چرا که مردم خود را دوست دارند و هر کس برای خودش جهانی دارد مملو از آراء وعقاید و نظرات متعددی که همین عقاید انسانها رااز هم جدا می کند و دنیای هر فردی برای خودش محترم است پس کسی که به آنان احترم بگذارد و به عقاید آنان توجه نماید . دوست می دارند وکسانی را که عقاید آنان را نادیده گرفته و به شخصیت آنان احترام نمی گذارند نزد آنان هیچ محبوبیتی ندارد .

ممکن است بپرسید چگونه به مردم احترام بگذاریم ؟ چگونه نشان دهیم که به آنان توجه داریم ؟

جواب اینکه همان طور که بیان شد هر انسانی دارای خصلت یا رفتار و با عقیده و بعدی است که شایسته ستایش و تمجید است وظیفه ماست که این جنبه های خوب را بیابیم و او را به سبب داشتن آنها تمجید نماییم . و اگر هم قصد داریم به رد و اصلاح رفتار و افکار کسی بپردازیم باید از راه مناسبی استفاده کنیم . درابتدا باید به جنبه های شخصیتی طرف مقابل تا حدودی آگاه شویم ظرفیت او را بسنجیم و آرام آرام او را به اشتباهی آگاه سازیم و در صورت نیاز راه مناسب را به او پیشنهاد کنیم . در اینجاست که او را از قصد و نیت نوعدوستی خود آگاه کرده و خود را برای محبوبیت آماده می کنیم .

نکته دیگر که دراین زمینه باید توجه کنیم این است که احترام به انسانها را نامشروط جلوه دهیم . احترام نامشروط به این معناست که اگر تصمیم گرفتیم با فردی که خطایی از او سرزده و یا باعث نا راحتی ما شده است برخورد کنیم قادر باشیم درحین برخورد همچنان وی را یک انسان ارزشمند و قابل احترام بدانیم و این احساس را به او منتقل کنیم چنین عملی سبب شکل گیری یک رابطه صمیمی ، ایمن و اثر بخش می گردد .¹

نتیجه آن که برای بدست آوردن محبوبیت در نزد دیگران وجذب قلوب دیگران باید بیاموزیم که چگونه ، خواه در مسائل کوچک و کم اهمیت و خواه در مسائل بزرگ و پراهمیت به مردم احترام بگذاریم و این محبوبیت حاصل نمی شود مگراینکه :

☼ به همگان احترام بگذاریم و هیچ فردی را کوچک نشماریم .

حضرت علی (علیه السلام) می فرمایند : مردم یا برادر دینی تویند ویا در آفرینش همانند تو هستند .

☼ فروتنی و پرهیز از تکبر

☼ داشته های مردم را ناچیز ودست کم نگیریم . نباید دانش خود را زیاد پنداشت و دانش دیگران را اندک و بی ارزش ، حتی اگر دانش بسیار یا ثروت فراوان و یا صفاتی داشته باشیم که دیگران از آن بی بهره اند .

☼ همان طورکه دوست داریم دیگران به ما احترام بگذارند ما نیز همان گونه به آنها احترام بگذاریم . چرا که وقتی انتظار احترام از مردم داریم باید به آنها احترام بگذاریم آن گونه که آنها دوست دارند .

احترام گذاشتن در سیره و روایات:

در احادیث پیرامون چگونگی احترام نهادن پیامبر اکرم (صلی الله علیه) به مردم و مظاهر آن نکات جالبی بیان شده است که به طور خلاصه می توان گفت : آن حضرت به هیچ کس با انگشت خود اشاره نمی کرد بلکه با تمام دست اشاره فرمود : هر گاه کسی در کنارش نشسته بود و با ایشان سخن می گفت تنها چهره اش را به سوی او برنمی گرداند بلکه با تمام بدن به او رو رو می کرد . وقتی با کسی دست می داد تا طرف مقابل دست خود را نمی کشید آن حضرت اقدام به این کار نمی کرد هر گاه یکی از اصحابش برآن حضرت وارد می شد به احترام او بر می خاست و ردای خود را برایش پهن می کرد و برای کسی که به حضور ایشان می رسید جامه اش را می گستراند تا بر آن بنشیند و متکای خود را به او می داد . نگاههای خود را میان مردم به تساوی تقسیم می کرد هر گاه سواره بود اجاره نمی داد کسی پیاده همراهش برود و او را در کنار خود بر مرکب سوار می کرد . درحدیث آمده است که مردی وارد مسجد شد و پیامبر در آنجا تنها نشسته بود با ورود او پیامبر برایش جا باز کرد . مرد گفت ای رسول خدا ! جا باز است پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمودند : یکی از حقوق مسلمان بر مسلمان این است که چون دید قصد نشستن نزد او را دارد برایش جا باز کند .2

در روایات هم احترام گذاردن به دیگران یکی از حقوقی مسلمانان و افراد در اجتماع بیان شده است که هر فردی باید ان را عمل کند . به طوری که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در این زمینه می فرمایند :

لیسَ مِنّا لَمْ یُوَفَّرْ کبیرِنا وَ لَمْ یَرْ حَمْ صغیرِنا

کسی که بزرگ ما را احترام و کوچک ما را رحم نکند از ما نیست .3

فصل دوم: همدلی وهمدردی راز محبوبیت :

افراد « محبوب » دارای خصیصه همدلی می باشند یعنی به راحتی توانایی ابراز همدردی وهمدلی با دیگران را دارند . بعضی مواقع مشکلاتی در زندگی افراد پدید می آید که فشارهای روحی وحتی جسمانی فراوانی برای آنها ایجاد می کند . بعضی از این مشکلات به قدری طاقت فرسا هستند که حل آنها برای بعضی از افراد بسیار دشوار است . در حالی که همین مشکل برای فردی دیگر خیلی آسان است . گشایش این گره از زندگی دوستان و آشنایان و به عباراتی مردم باعث شکل گیری محبوبیت می شود . فهم ودرک دیگران در ارتباطات توانایی است تابع قضاوتهای فردی به عبارتی دیگر ، درک دیگران از نظر عمق ونفوذ یکسان نیست بلکه تابع شرایطی است که برخی افراد استعداد بکارگیری آنرا دارند و برای شکل گیری ارتباط یاری بخش از آن بهره می گیرند و برخی نیز نیازمند آموزش و توجه بیشتر در این زمینه می باشند . مراد از همدردی و همدلی با دیگران تلاش برای حسن کردن تجارب فرد مقابل است . دراین حالت باید سعی کرد دنیا را از چشم فرد مقابل دید و از گوش او شنید و خود را جای او احساس کرد و برای فهم دقیق افکار و احساسات او که در لحظه لحظه ارتباط در فرد مقابل ظاهر می شود حساسیت نشان داد و احساسات خود را نسبت به او بیان کرد . البته باید دقت داشت که بیان احساسات همیشه از طریق گفتار و کلام نیست . حالات و چهره بدن ، لحن صدا و امثال اینها خیلی وقتها نشان دهنده ، عواطف واحساسات هستند. افرادی که بتوانند این حالات را شناسایی کنند و به آنها پاسخ دهند ، افرادی هستند که می توانند با طرف مقابل خود همدلی و همنوایی داشته وبالطبع با همدلی و پاسخ مناسب دادن به احساسات اطرافیان می توان مورد توجه افراد قرار گرفت و در دید آنها فردی محبوب و مورد قبول جلوه نمود . در آزمونی که در امریکا بر روی 1011 کودک دبستانی به عمل آمد ، کسانی که در زمینه دریافتن احساسات غیر کلامی دیگران استعداد از خود نشان داده بودند در میان شاگردان مدرسه جزء محبوبترین افراد قرار گرفته اند.4

بنابراین برای جذب کردن قلوب دیگران و محبوبیت نزد آنها ابتدا باید آنها را درک کرد موقعیت و مشکلات و احساسات آنها را فهمید و نسبت به آنها عکس العمل مثبت نشان داده خواه عکس العمل کلامی باشد و خواه غیر کلامی . و چه بسا در بعضی از مواقع عکس العمل غیرکلامی ثمر بخش تر باشد .

حضرت علی ( علیه السلام ) در این زمینه می فرمایند : همسازی با همنشینان ، همنشینی را پایدار می کند و نرمی در خواستها ، سببهارا آسان می کند .5

فصل سوم : فروتنی وتواضع رمز عظمت ومحبوبیت :

امام سجاد ( علیه السلام ) در دعای مکارم اخلاق خود می فرمایند : خدایا بر محمد وخاندان او درود فرست و هرچه و به هر درجه که مرا نزد خلق رفعت و بلندی عطا کردی به همان درجه مرا در نظرخودم پست و ذلیل گردان ( تا مایه غرور و تکبر من نشود ) و به هر عزت که در ظاهر به من عطا کردی همان قدر ذلت و حقارت به باطن ذاتم کرامت فرما .6

حضرت در این قسمت از دعا اشاره دارند به این مطلب که لازمه رفعت مقام در نزد مردم ، فروتنی و تواضع است . چرا که میوه درخت فروتنی است و هر کس افتادگی پیشه کند فیوضات الهی نصیب او خواهد شد . همچون زمین پستی که به راحتی از آب حیات بهره مند می شود از لطف و محبت مردم نیز بهره مند خواهد شد .

فروتنی نه علم است که خوانده شود و نه نظریه که حفظ گردد و نه سخنرانی که ایراد شود بلکه هنری است که احتیاج به تمرین دارد . فروتنی و تواضع یعنی همان کارهایی را انجام دهیم که مردم انجام می دهندو ما هم مانند آنها باشیم افتاده باشیم و متکبر و مغرور نباشیم . برای آنکه مفهوم صحیحی از فروتنی و تواضع داشته باشیم باید ببنیم نظر اسلام در مورد فروتنی مومنان چیست ؟

اگر سراسر قران را بررسی کنیم متوجه می شویم که اسلام تا چه حد به این عمل پرارزش اهمیت داده است و مسلمانان را به فروتنی و تواضع فرا خوانده است و عواقب وخیم تکبر و غرور را برای آنها گوشزد می کند و با یادآوری مراحل خلقت انسان و مرگ و عوالم پس از مرگ او را به تواضع و خشوع و خضوع فرا خوانده است .

تواضع از نظر اسلام یعنی ذلت مومنان نسبت به یکدیگر. قران کریم در این زمینه می فرماید :

« اذله علی المومنین »7

«بر مومنان رام وخوارند»

و ذلت به معنای اظهار کوچکی در برابر دوست نیست بلکه به معنای احترام نهادن و فروتنی نسبت به آنهاست . تفاوت زیادی است میان فروتنی برخاسته از موضع قدرت و فروتنی ناشی از ضعف چرا که فروتنی ناشی از ضعف همراه با احساس کوچکی پستی و حقارت است و فروتنی حقیقی عبارتست از خضوع برخاسته از احترام نسبت به دیگران .8

زمانی که انسان احساس می کند بنده خوب خداست و فروتنی او برای برادران مومنش فروتنی برای خداوند است در حقیقت احساس لذت می کند و احساس عزت و سر بلندی درون خود می باید .

امام علی (علیه السلام) این ویژگی انسان مومن را با کلاماتی دلکش و زیبا تو صیف کرده است آنجا که در وصف مومن می فرماید : مومن نرمخو و مهربان است از صخره سخت تر و از بنده ذلیلتر است .9

نشانه های فروتنی:

← از نشانه های شخص فروتن آن است که ما یحتاج خود را با دست خویش حمل می کند . این روش به انسان تمرین فروتنی می دهد چنانکه می بینیم حضرت علی (علیه السلام ) با آن همه عظمت و بزرگی در کوچه و بازار ما یحتاج خویش را بر دوش خود حمل می کردند . مردم وقتی حضرت را می دیدند جلو می آمدند و از حضرت اجازه می خواستند که آنها این کار را برای حضرت انجام دهند . اما حضرت همیشه می فرمود :صاحبخانه سزوارتر به حمل آن است .

← از نشانه های تواضع است که رفتار چون دیگران داشته باشی .

همان طور که مردم برای بدست آوردن ما یحتاج خود درصف می ایستند او نیز در صف بایستد و از این کار ننگ نداشته باشد .

← از نشانه های تواضع است که « میان اقران خود تفاوت نگذارد

تمایز حقیقتی فقط در ایمان است و تقوا . اما تمایز به علم با پول و یا وجهه اجتماعی از تمایزات جاهلانه ای است که خداوند آنها را به رسمیت نشناخته است .

← از نشانهای تواضع است که « به نشستن در پایین مجلس رضایت دهد و آن را کسرشان نداند»

← از نشانه های تواضع است که « با مردم چنان رفتار کند که دوست دارند با او رفتار کنند »

امام حسن ( علیه السلام ) می فرمایند : « فروتنی آن است که به مردم آن دهی که دوست داری به تو بدهند »10

با توجه به این آثار و نشانه ها که از اشخاص متواضع و فروتن نمایان می شود پیداست که جامعه و مردم انسان متواضع را دوست دارد و متکبر را دشمن همنشینی ونشست و برخاست با افراد فروتن را افتخار می داند و همنشینی با اشخاص متکبر را ناخوش می دارد . بنابراین انسانهای متواضع محبوب دیگران هستند و توانسته اند با این صفت پسندیده مردم را به سوی خود جذب کنند .

تواضع در سیره پیامبر و ائمه ( علیهم السلام ):

نگاهی به زندگی پیامبر و ائمه (علیهم السلام ) این چهره های محبوب در بین یاران و مردم ان زمان بیانگر آن است که یکی از دلائل محبوبیت آنها همین تواضع و فروتنی آنان نسبت به مردم ودر ارتباط با مردم می باشد که توانسته جایگاه ویژه ای برای آنان در بین قلوب مسلمین و غیر مسلمین ایجاد کند مثلا در زندگی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) آمده است :11

آن حضرت شخصا زانوی شترمی بست، خانه جارو می کرد، گوسفند می دوشید، کفش پینه می کرد، لباس وصله می کرد ، با خدمتکارش غذا می خورد . وقتی او خسته می شد آن حضرت به جایش گندم آرد می کرد از بازار خرید می کرد ، با توانگر و بی چیز ، بزرگ و کوچک ،سیاه وسفید دست می داد و در گفتن سلام بر آنان پیشی می جست ، آن حضرت موجب زحمتی نمی شد ، در عین انعطاف پذیری دوراندیش بود ، فروتن بود اما نه خوار ، برد بار بود اما مقاوم وتسلیم ناپذیر، ارزش وعظمت تواضع او از این رو بود که اشرف قوم خود بود و پاکترین و متواضعترین آنها بود .

همچنین در زندگانی امام موسی بن جعفر ( علیه السلام ) بیان شده که روزی آن حضرت بر سیاهپوستی زشت رو گذشت امام که سواره بود از اسب خویش پایین آمد و نزد او نشست و مدت زیادی با وی صحبت کرد و چون خواست از نزدش برود به او گفت : آیا تو را نیازی هست که آنرا برآورده کنیم ؟ با این سوال حضرت همراهان ایشان تعجب کردند و گفتند : یابن رسول لله ! با آن منزلت و دانش و شرافتی که دارید برای چنین کسی فرود می آیید و با او می نشینید؟ امام(علیه السلام) فرمودند : چرا که نه ؟ او یکی از بندگان خدا و برادر دینی و همسایه مسلمان ماست و بهترین پدران آدم (علیه السلام) و بهترین اسلام او را به ما پیوند می دهد .12

نیز روایت شده که امام رضا (علیه السلام ) در خراسان به ضیافتی خوانده شد آن حضرت سائلی و بندگان سیاه خود و عده ای دیگر را همراه خویش به آن مهمانی برد یکی از مدعوین توانگر به امام رضا (علیه السلام) عرض کرد : قربانت شوم کاش اینها ( موالی و بندگان ) را نمی آوردی امام به او فرمود :ساکت باش مرد ! همانا خدای همه ما یکی است ، مادر ما یکی است ، پدر ما یکی است و پاداش هرکس بستگی به کردار او دارد .13

این موارد تنها نمونه های کوچکی از تواضع این بزرگواران بوده است آیا این بزرگواران در این کار خود یعنی فروتنی و تواضع در برابر مردم چیزی را از دست داده اند !! در حالی که خداوند در قران می فرماید :

اِنَّ الله لا یحبُّ المتکَبّرین

خداوند متکبرین را دوست ندارد .14

آری ، خداوند تکبر و خود بزرگ بینی را دشمن می دارد ، زیرا همچنان که تواضع زمینه محبت و محبوبیت است ، تکبر زمینه پراکندگی و جدایی را بوجود می آورد و آن بزرگواران با تواضع خود در مرحله اول محبوب خدا و به تبع آن محبوب مردم گردیده اند .

افتادگی آموز اگر طالب فیضی هرگز نخورد آب زمینی که بلند است

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) در این زمینه می فرمایند : خداوند دربرابر گذشت بنده بر عزت او می افزاید و کسی برای خدا تواضع نکرد مگراینکه خداوند مقام او را بالابرد.

منبع: www.smmlink.blogfa.com